Nieodkryte to nowy cykl postów, który przybliży Wam tajemnicze i na co dzień niedostępne dla zwiedzających pomieszczenia Pałacu Kultury Zagłębia. Pałacu, w którym wciąż jest wiele do odkrycia pomimo, że funkcjonuje dla Was od ponad 63 lat.

Każdy widz, który zasiada w Sali Teatralnej widzi co znajduje się na scenie. A co znajduje się pod nią? Tę tajemnicę znają nieliczni. Pod drewnianą, sceniczną podłogą znajduje się pomieszczenie skrywające system obrotowy sceny oraz mechanicznie podnoszony orkiestron.

Orkiestron to miejsce przeznaczone dla orkiestry podczas wystawiania oper, operetek, a także spektakli teatralnych z muzyką na żywo. Inaczej zwany również podsceniem lub fosą orkiestrową. Znajduje się on w przedniej części sceny – zazwyczaj poniżej jej poziomu. W pałacu mamy do czynienia z mechaniczne podnoszonym orkiestronem, co oznacza, że jest on opuszczany dla orkiestry, gdy jest to potrzebne. Podczas większości wydarzeń w PKZ stanowi on po prostu część sceny i ciężko odróżnić go od pozostałych scenicznych desek. Ściany w orkiestronie są zaprojektowane tak, by zapewnić możliwie najlepszą akustykę i równomierne rozprowadzanie się dźwięku bez zagłuszania wydarzenia odbywającego się na scenie.

Przejdźmy do pomieszczenia pod centralnym punktem sceny. Tam znajdziemy potężny, stalowy, napędzany silnikiem elektrycznym system obrotowy o średnicy 11 metrów (jeden z większych w Polsce). Pora na trochę historii! Pierwszy system obrotowy zaprojektował nikt inny jak Leonardo da Vinci w roku 1490. Systemu tego użyto po raz pierwszy w XVIII-wiecznej Japonii, a następnie w 1896 roku w Monachium. Pierwszą polską sceną obrotową była scena w Teatrze Polskim w Warszawie, powstała w 1913 roku.

Pałacowy system obrotowy sceny jest wyjątkowy. Dlaczego? Bo działa bezawaryjnie od 63 lat! Jego konstrukcja jest oryginalna, podobnie jak lina napędowa, która nie była wymieniana od początku funkcjonowania instytucji, choć jest pod stałym nadzorem technicznym.

Pałacowa scena obrotowa uruchamiana jest z poziomu sceny i potrafi zrobić jedno pełne okrążenie w ok. 30 sekund. Może obracać się zgodnie i przeciwnie do ruchu wskazówek zegara dzięki silnikowi, który pomimo iż nie ma wielkiej mocy, to odpowiednie jej przełożenie pozwala ruszyć scenę z miejsca. Porusza się ona na 22 masywnych, żelaznych kołach po specjalnej konstrukcji.

W tym samym pomieszczeniu znajduje się również drugi silnik, którego zadaniem jest uruchomienie stalowej kurtyny odgradzającej drewnianą scenę od widowni w wypadku uruchomienia alarmu przeciwpożarowego. Gdyby doszło do pożaru podczas wydarzenia, żelazna kurtyna zjedzie w dół chroniąc zgromadzoną publiczność od ognia ze strony sceny. Kurtyna dodatkowo zraszana jest wodą, co tworzy dla ognia zaporę nie do przebicia.

Pałacowy system obrotowy sceny przez wiele lat był używany sporadycznie, co zmieniło się po remoncie Pałacu Kultury Zagłębia w 2014 roku. Od tamtej pory system obracał sceną, na której znajdowała się publiczność pałacowych projektów muzycznych i teatralnych m.in. koncertu pianistycznego Łukasza Szubskiego w ramach cyklu Scena/anecS i spektaklu muzycznego Dom Murem Podzielony w wykonaniu pracowników PKZ. Obracały się na nim również najpiękniejsze pojazdy Youngtimers Show w 2019 roku. Być może i Wam uda się kiedyś „przejechać” na 11-metrowym okręgu.

Autor: Olaf Otwinowski